Wednesday 6 November 2019

Woman created from Adamah's rib


Pasal nâkru a inthawka nuhmei siem a nih.

Johny Laldinthar F.Tusing
UBS, Pune, 06th November, 2019.

Woman created from Adamah' rib
LALPA Pathien chun mihriema inthawka a lâk nâkru chu nuhmeiah a siem a, mihriem kuoma chun a huoi a. Gen. 2:22

Pathienin pasal (Adam) le nuhmei (Evi) a siem dân hi mak danglâm tak el chu a nih. Siem dana hin a chunghnunglem le a hnuoihnunglem ruok chu a um naw, amiruokchu umzie inthûktak neia danglamna chu a um ngei a ni ti chu hmu thei a nih. Hi lai thu tak el hi, ei thusep thlûr tum chu a  nih.

Gen.2:7 a chun, ‘LALPA Pathienin hnuoia pilvutin mihriem a siem a, a hnâra chun hringna thuok chu ân thuok lût a; chuongchun, mihriem chu mi hring a hung ni tah a’ ti hi pasal (Adam) siema  a um dan chu a nih. Gen. 2:22 a ruok chun, ‘LALPA Pathien chun mihriema inthawka a lâk nâkru chu nuhmeiah a siem a,’ ti hi nuhmei (Evi) siem a nî dân chu a nih. Nuhmei le Pasal chuh Pathien angpuia siem ei ni si chun iengleia siem dan danglam ve ve ei ni am ana? Pathienin pasal le nuhmei a siem dana hin pawimawna (significance) a um nîng a tî?

Tienami: Tirko Paula’n, ‘tienami mei mei…ngaisaklo dingin kawk dingin’ ti de sienkhawm ei thuchai le inzuol a ni leiin hei suklang zuou ei tih. Sumerian (Mesopotamia mihai) hai chun tienami mak danglamtak el ‘Dilmun Poem’ a inthawka laksûok an neia. Pasal nâkru a nuhmei siem chungchang tienami a nih. Sumerian ṭawng chun nâkru hi ‘tî’ ti  a ni, a umzie chu ‘sukhring amani hringna inneitir’ ti a nih. An tui pathien Enki chu a nâkru ṭhangsa-in taksa bung 8 zet el a sie leiin, natakin a damnawa, Sumerian hai pathiennu Ninhursag chun Enki nâkru sukdamna dingin Ninti chu Enki nâkru a inthawkin a siema, chuleiin ‘nâkru a inthawka indin nuhmei’ ti a nih, ‘sukhringtu nuhmei’ tia hriet khawm a nih. Enki le Ninti hai chu hlimtakin an khawsa taa, tiin Sumerian hai chun tienami anlo nei. Enki chu Ninti leia damna hmu in Ninti chu a sukhringtu a nih.

Biblical Exegesis:

Nâkru ti hi Hebrai ṭawng chun צֵלָע (tsela) a ni a, Brown-Driver-Briggs Hebrew Lexicon (BDB) in a hrilfie dân chun ‘Genesis a ‘tsela’ hi Bible a vawi 39 a hmangnaa hi thu chara hin nâkru tia inlet a nih, vawi 19 lai chu temple (biekin) bawlna le inzawma a sirtieng hrilnaa hmang a nih. Chuleiin, Adam nâkru hi a sîrtienga inthawkin ti thei a nih.

New American Commentary in a hrilfie naa chun, ‘Pathienin Adam nâkru kher ahmangna a hin תַּרְדֵּמָ֛ה (tardema) inhniktakin ân intir a ti hi, Jonah 1:5-6 a ‘tuisuorieta thlipui nasatak ân hrângtir laia lawng sûngril taka a ininnghil (tardema)’ a hmangna char kha  ani a, det taka in-na (deep sleep)a nih. Hi lai tak hin Pathienin pasal nâkru a lakdawk (surgical act of God) chu a nih. A pawimawtak chu danglam taka siem/induong ei ni ti hi a nih. Hi nâkru hin nuhmei chu pasal ang chara taksa nei, anṭanna (source) thuhmun a ni leiin Adam in, ‘Hi zet hi chu ka ru ang ru neia, ka taksa ang taksa nei ngei chu a nih,’ a tih. Protestant Reformers hai chun, ‘Nuhmei chu pasal ke-a inthawka laksuok a ni nawa, pasal lu-a inthawka lâk a ni bawk nawh, pasal sirtieng nâkru a inthawka laksuok le danglam taka Pathienin pasal sîrtienga inthawka a siem a ni leiin a chunghnung bîk le anhnuoi bîk um loa angkhat, thuhmun an ni zie a suklang,’ an tih. Thilsiemhai popo laia Adam le Evi (pasal le nuhmei) chauin inpawlna (fellowship/companionship) an nei theia, inangna (commonality) le thawtlang theina (partnership) annei theina hi Thilsiem dân (Creation order) danglamna a nih. Pasal le nuhmei inlaichinna inhnaizie, tarlangna dingin Pathienin pasal sîrtienga nâkru kher a hmangna san chuh, Pasal sîrtienga nâkru hmanga mihriem bawk siem chu thil la tlung ngailo, thiltlung hmasatak a hung ni a, hringna a hung neia, nuhmei ti a hung ni tah. Hieng ang hi tlung ta ngawi bawk naw nih.

Gen.2:18 hin lungthu pathum pawimawtak tak a hril- (i) Mihriem ama khât baka a um hi a ṭha nawh ie; (ii) ama ṭhangpuitu ding; (iii) ân kawppui ding âwm mî siempêk ka tih ie tihai hi an nih. Hi taka ṭhangpuitu ti tak el hi hei suimet ei tih. Adam ṭhangpuitu (עֵ֖זֶר- ezer) ding a ti hin taksa (physical), a ruola (midang lê) khawsa thei (social), lungril ngaituona (psychological) le thlarua (spiritual) tienga ṭhangpuina  a huom vâwng a nih. Hebrai ṭawnga ‘ezer’ hi Eben-ezer- ‘ṭhangpuitu lung’ ti hung suokna a nih. Thuthlung Hluia ‘ezer’ ṭhangpuitu hmangna hi Pathien ti a ni deu vawnga, chuleiin nuhmei hi ‘ṭhangpuitu’ thumal hmang leia siehnuoina/inhnuoilem a ngaina ei nei chun Pathien ṭhangpuitu hi anhnuoi lem ning a ti? ti hi zawna pawimawtak a nih. Ṭhangpui ngai leia ṭhangpuina pe ding lem an nih. Amiruokchu ṭhangpuitu an nina â, an mawphurna le ân thaw ding (functional role) chu tamtak a um a, Tirko Paula in Gen.1-3 a hrilna thua ‘Pasal hi nuhmei ta dinga siem a ni bawk nawh a, nuhmei ruok chu pasal ta dinga siem a ni lem’ le dang danghai hi hriet ṭha hlêng a tih. (Tirko Paula le nuhmei hai ngirhmun hi hun danga la ziek tum ei tih) LXX Septuagint (Thuthlung Hlui Greek ṭawnga inlet) chun βοηθοσ-boêthos tiin an inlet, vawi 45 hmangnaa 42 zet el chu ‘a hrat lemin a hrâtlo lem ngirhmun det lema a um theina dinga ṭhangpuina in a hmang.’ Ânle Pasal chuh a hrâtnaw lem ning a ti? Ni lo e, achunga lungthu pathum anga pawimawtak tak suklanga umhai khi enin, an kawppui ding ama angpui ṭhangpuina pe theitu ding siempek lem el chau a nih. Chuleiin ṭhangpuitu (ezer) hin inangna (equality) a kawka, hrâtnawlem/inhnuoilem (inferior) nêk hmanin ‘chalânglemna a kâwk’ niin ṭhengkhat chun anhril hiel. Interpret (inlet) suol thei a ni leiin fîmkhur chu a ṭha, Feminist hai fesuolna tak khawm a nih. Makhâta chaua khawsawt taka um kha a kawppui (companionship) le ṭhangpuitu dinga siem a nih.

Hebrai Bible a chun ṭhangpuitu chau a ti nawa, כְּנֶגְדּֽוֹ׃ עֵ֖זֶר (ezer kenegdow) ṭhangpuitu inmil/ṭha/ditum (suitable partner) a ti kher. ‘Kenegdow’ chu ‘inkungkaina/inlaichinna nei’ ti thei khawm a nih (BSI a hin chieng fawkin a hmang nawh) Chuleiin, Evi hi sukfamkimtu a ni a, eltu/ eptu (competitor) a ni naw ti hi, a ṭawngbul hin a sukchieng hlê.

Medical tukver a inthawk thlîrin, mihriem nâkru hin insiemṭhatnawk theina (regenerative power) maktak el a neia, nâkru lâkhmang (ribs graft surgery) hi mûr (tissue) inzawmna (perichondrium) a sukse naw chun sawtnawte in a hung mawng/ṭo nawk el thei bawk. Chuleiin, Adam nâkru inhmang hi sawtnawte (temporary) a ding a ni a, a ru-le-châng kimloa invakvai ding a ni nawh. Evi hi hmangruo dang mei meia siem ni loin, Adam (Hebrai ṭawngin ‘ha-adamah’ -the human- mihriem tina a ni a, ‘adamah’ chu ‘pil, hnuoi’ tina a nih) mûr (tissue) um tasaa siem a nina hin Pathien angpui ngeia siem a ni zie le taksa thuhmun/inang puta induong an nih a tarlang.

Thukharna: Ei lo ziek sei deu ta leiin, hieng hin tlângkâwmna siem el ei tih. Pasal hai thuhne tumna dâm, pasal laka thuneina kengkaw tum dâm, pasal hai inzanawna le iengmaloa ngaina, nupa ni tasi-a pasalhai hriet loa thurûk nei sum le paia dâm anlo um pal chun, siema a umna san a ṭhel letder a nih. Khingtienga nuhmei hmusitna, hrâtlo lem, hrietna tlawm, mâwl lema ngaina, nuhmei diriemna, ngainêpna, siehnuoina le inhnuoi lema sie tumna lungril ei put chun Pathien thilsiem a ei chiengnaw a nih. Hieng ang fepuia ngaidân khermei tak neitu chu fesuolna (fallacy) a nih. Nuhmeihai hi ezer (ṭhangpuitu) hlutak el ei nih. Hi dinga Adam nâkru-a inthawka siem ei nih. Hi hlutna, hratna, thilthawtheina hmangin insûng, Kohrân, khawtlâng le ei sinthawna hmuna hai suklangtu, kawkhmutu le hmangtu nî rawp dingin tiemtuhai eiin ngên a nih.

Lekhabu râwnhai:

Kostenberger, Andreas J. God, Marriage and Family: Rebuilding the Biblical Foundation. Wheaton; IL: Crossway Books, 2004.
Freedman, R. David. Woman, a Power Equal to a Man. Biblical Archaeology Review 9 [1983]: 56–58)
Kaiser, Walter C. Jr., Hard Saying of the Bible. Illinois: Intervarsity Press, 1996
Towns, Elmer L. Bible answers for almost all your questions. Nashville: Thomas Nelson Publisher, 2003.
Mathews, Kenneth A. Genesis 1-11:26.  The New American Commentary. Vol 1A. Nashville: Broadman & Holman Publishers, 1996.
Wenham, Gordon J. Genesis 1-15. Vol 1. Word Biblical Commentary. Dallas: Word books Publisher, 1987.

Brown, Francis, S. R. Driver, and Charles A. Briggs. A Hebrew and English Lexicon of the Old Testament. Oxford: Clarendon, 1907

7 comments:

Ka la tiem hman hma'n a ṭha hmêl ie hei ti phawt ka tih.

Tienami i them ta rau rau a nih chun, Adam a nuhmei hmasa Lilith, Isaiah 34:14(NRSV) khawm kha hung belsa dep la tha ding bah. Theological theimna besanna artikul ziek chun priority Biblical a ni lai zing, non-Biblical reading hai hi hmelhriet hi atha ka ti. An naw chun ei bing khawr pei chun inter-faith dialogue a hin ei thla hnuoi nuom el.

Tienami popo chu them thei ni naw ni. Chun, Lilith hi Adam nuhmei anga tiennami i hril hi Legend of Lilith Babylonian or later Judaism a mi hnawla um a nih. Isaiah 34:14 le hrilmat chie a ni nawh. Isai in a hmangntak chu female night demon or creatures dai a nih.

Post a Comment

Instagos Followers