SOCIAL MEDIA
Social Media umzie
Thumal
pahni Social le Media hmanga hmang tlanglawn tak hi tawite in a umzie
hrilfie’ng ei tih.
Media hin midanghai leh inbiektlangna/inlaichinna dinga hmangruo tina a nih. Chuleiin Social media hi Internet fethlenga hmangruo dang dang hieng Facebook, WhastApp, Twitter, Snapchat, Instagram, LinkedIn, etc hai hmanga midang le inbiekna leh thil pawimaw inthawntuona dinga hmangruo ti thei ning tih.
Social
Media hmusuoktu (bul tumtu)
Ngaidan
pathum a um.
1.
Jeff Bercovici,
Forbes Staff in a hril dan chun ‘Social media hi Tina
Sharkey, CEO Babycenter.com le former Executive iVillage and AOL
(America Online) hi, Social Media ti hi hmang hmasataktu in a hril’. Tina Sharkey hi Social Evangelist tia
ko khawm a ni bawk.
2.
Ted Leonsis,
executive at AOL in 1990’s lai khan Steve Case
le Social Media hi an hmang hmasatak niin a hril ve.
3.
Darrell
Berry,
Social media researcher and Strategist chun 1994 khan Tokyo ah media le inzawma
inbiektlangna ding Metisse a siem naa a hming a sersuok niin a hril a, May 1995
khan newspaper a “social media spaces’ tiin internet in hma a hung sawn dan
ding le ram a lak dan ding thu article a ziekna a a suklang. Tuta Technology le
inzawma langsartak hai chu an nih.
Scottish
author Robert Louis Stevenson chun “social
media” ti hi a lekhathawn zieknaa Mrs. Sitwell lekha a thawn naa January, 1874
khan a lo ziek dai tah. Vawisuna Social Media concept chu a ni kher naw el
thei.
Social Media chanchin le hun indawt dan
(Chronology/Timeline of Social media)
1994: Chat room The Palace tia
hrietlar ṭan a nih. Amazon tan a ni bawk. (5 July by Jeff Bezos)
1995: yahoo mail ṭan kum (2 March)
1997: Social media hmang a nina ang taka
hmang ṭan thei dingin Sixdegress.com ṭan a nih. Thlalak hai mani account
a thunin midanghai le inbiekpawna ṭan in a um. Google siem ṭan a nih
1998: Moveon.org (Bill Clinton impeachment
hun lai) email group ṭan in a um. Internet khawvel a nasatak in ram a lak
\an. Google hmang ṭan a nih.
1999: Blogging sites hai ṭan a hung nih.
[Livjournal blogspot-blogging sites hmasatak (1999) a nih]
2000: LunarStorm first social networking
websites ah, sum lamsuokna dinga advertisement ṭan hmasatak a hung nih.
2001: Wikipedia a hung suok.
2002: Friendster social media a hmang
nasa pawltak siem suok a nih. LastFM online music sites a hung suok.
2003: LinkedIn siemin a um. MySpace, mani
profile a music le videos siem theina a hung suok. Flickr, Photobucket, etc thlalak
siekhawlna (Online storage) a hung suok.
2004: Facebook launch a hung ni \an (hi
hi Proto facebook ti a nih) (Feb.4, 2004). Gmail ṭan a nih.
2005: YouTube launch ṭan a
nih. (Feb.14, 2005). Google Map ṭan a nih.
2006: Vawisun a Facebook ei
I hmang tak tak ang a hung suok. Twitter siem a hung nih.
2009: June 3 Search engine Bing ṭan a
nih.
2010: Instagram ṭan a nih. (6 October)
2011: Google +, snapchat (July)
2016: TikTok (Sept), Facebook Messenger
(8 August)
Social Media hmelhmang (features)
- Personal user Account
- Profile pages
- Friends, followers, groups, hashtags le dang dang
- News feed
- Personalization
- Notification
- Information updating, saving or posting
- Like buttons and comment sections
- Review, rating or voting systems
Social media Statistics (Infographics)
(1) Lindsay Tjepkema,
Marketing Director, Americas, Emarsys
(Largest marketing platform company) in a tarlang danin 2019 hin- Nitin a
Social media hmangtu hi 3.2 Billion ei ni a, 42% World population an tling. Globalwebindex
in a tarlang dan in, dan naranin a hmangtu haiin nitin 2.2 hrs social media a
hun an hmang zie hlak a tih.
(2) eMarketer
Chart in a tarlang danin, Social Media hmangtu Age bar chu hieng ang hin
a suklang-
a.
Gen Z (1995-2005 inkara pieng) 13-24 inkar—44%,
out of this 24% were online all the time
b. Millennials (1980-1994—24-39) hai
90.4 %
c.
Gen X (1965-1979—40-54) hai 77.5%
d.
Baby Boomers (1944-1964—55-75 hai 48.2%
(3) Zephoria Digital Marketing in a
tarlang danin
- “Khawvel pumpuia 2.38 billion chuongin facebook active takin ei hmang a, monthly active users (MAU) [as of March 31, 2019]. CNN a tarlang danin 88 million zet chu fake account an nisien chu mihriem tamna tak (most populous country) a ni ding a nih.
- Nitin1.56 billion in nitin Facebook ei hawng zie hlak [daily active users (Facebook DAU) for March 2019] Nitin thlalak 300 million, upload zie a ni bawk. Minute khat dan peia, 5,10,000 coments a um zie a, 2, 93, 000 status updates a ni zie bawk, 1, 36, 000 thlalak upload a nih. Facebook hi rambung nita ang sien Mihriem tamna tak a pathumna a ni ding a nih.
- Account/Profile thar second tinin 6 hawng zing a nih.
- Common Age Demographic (CAD) kum a hmang tlanglawntak chu Age 25 to 34, at 29.7% of users an nih. Kum 18-24 inkar hai hi zing tho chara facebook hawng rawntak an nih (50%)
- Nuhmei Zaa 76% peiin facebook account an nei. Pasal ruok chu 66% a ni ve thung.
Social Media Ṭangkaina
1. Inchukna
tienga: Social media hin a thawhlawk hlea, hotu le educators haiin hi
platform hi an inchuklaihai hrietzauna a pek a, multi media presentation, 3D
animation le dang dang a dingin ṭangkai takin an hmanga, abikin Science,
Mathematics, Geography hai awlsam taka hriefiena dingin an hmang thei pha bawk.
2. Data Analysis:
Social Media hmangtu ei tam leiin company tamtak hin mi ditzawng, hmunuom
zawng, ṭha ti zawng, inhnik zawng hriet theina hmangruo pawimawtak a hung nia,
Data analysis na dingin company tin deuthawin an hmanga hi taka inthawk hin
consumers mamaw requisition an siem hlak.
3. Sawrkar in
hmang ṭangkai dan: Sawrkar Department tin deu thawin Social media
platform hi an hmang taa, an Dept.le inzawma inhrilhrietna (Awareness),
hamṭhatna (facilities) le dang dang pholangna in an hmang. Sawrkar in fakrukna
le sukdiknawna a nei hai khawm social media hmangin awlsam taka hriet thei a ni
taa, mipui aiawa sinthawtu hai khawmin fimkhur takin sin anthawa, tamtak hril
danin Social Media leiin iemani chen corruption khawm an hnuoi pha niin an
hril.
4. Politics
Khawvela: Politician hai tading bikin a ṭangkaia- an manifesto dam,
party thiltum le an hmathlir hai awlsam taka suklangna a nih. Social media hi
Parliament House pakhat ve niin tamtak chun an hril. Politician hai hin Social
media hi an hmang ṭangkai ta hle. BJP anhratna thuruk niin tamtak chun an hril
bawk.
5. News
laksawngna (Source): News Media hai hin chanchin an pholang hai hi 70%
hi Social Media a inthawka anlaksawng deu vawng a nih.
6. Awareness:
Social Media hi Awareness inpeksawngna dinga hmangruo pawimawtak a nih. Eg.
Ebola Virus 2013-14 laia Africa ramah nasataka andar lai khan Ebola natna
chungchang, invengna le inhrilhrietnaa
thawhlawk tak chu Social media a nih. Social Media a Weapon to combat
Ebola Virus anti hiel a ni kha. Hieng anga ṭangkaitaka hmangna tamtak hril ding
a um.
7. Evangelism: Social Media hi rawngbawlna dinga hmangruo pawimawtak a hung ni taa, infographics/statistics a ei tarlang ta ang khin Social Media hin ram a lak duok duok ta lei hin Kohran, Christian NGO tamtakin chanchinṭha thedarna le inchuktirna in an hmang nasa hle. Apologetics hai khawma \angkai taka hmangtu an hung ni ta pei a nih. LifeWay research hai hril danin Khawvela Kohran 85% hin Facebook hi an hmang tah, Twitter hi 16%, Instagram 13%. Bible tiemtu haiin Internet le technology hmanga Bible tiemna a hmangtu hi 55% ei tling tah niin barna group Research chun a tarlang bawk. CISCO (Multinational IT Company) hai hril dan chun, 2020 a Internet a thil um popo hi 82% video deu vawng a ni tading niin an hrila, Pathien thu ngaithlakna, inchukna nasatakin mi tamtakin (abikin |halaihai) in an hmang tading niin an hril.(Tuhin Dallas Theological Seminary, Fuller Seminary hai d^m hin nasatakin an hung hmang ta pei) Khawvela Kohran tamtak hin 62% hi Social Media hmanga puotieng mihai le inbiekna, chanchin\ha hrilna hmangruo in an hmang tah tiin Life Way research hai chun an tarlang bawk. Chuleiin, Ministry Tech hi a hung hluor pei ding a nih. Christian Social media langsar zuolhai- Tangle, my Praize, My faith, shout Life, Faith Freaks, Jesus Crowd, Got Questions, etc, etc. Bible study le inzawma Social media platform a hmang an tam pei ta bawk. Krista Hnungzuitu ei nina angin eini hai khawma Social Media hi \angkaitakin hmang seng tum ei tiu.
A Kakhawk (Sietpui dan)
Emarsys hai tarlang dan ei hrillang ta angin Social Media a hin a tlangpuiin 2.2 Hrs hun ei hmang hlak ti a ni kha. Hi lei hin psychologist hai hril dan chun Social media lei hin mi tamtak mood a sukdanglam a, hriselna a suksiet phaa, chulaia symptoms chu lunghnuolna, nguina le lunginhangna hai hi an nih an tih.
2. Cyberbullying: (Insawisakna, Invauna, indeusawna)
A hma chun insawisakna, indeusawna le invauna hai hi inhmatawnin ei thaw tlangpui hlak. Social Media a hung um hnung ruok hin chun Online fe thlengin mani inthupin, mi ei nuom dan danin ei t$ pawp pawp taa, mi tamtak in antuor phaa, an natpui reng bawk. Hieng anga Cyberbullying leia Online Atatcks lei hin mi tamtak an inthat in, naupang chen a kangkai pha bawk.
3. FOMO (Fear of Missing Out)
FOMO hi Social Media hmang leia kakhawk pawimawtak pakhat anih. Social Media a midang neka thalo, nal lo, mi phak zo lo (thlalak le post) inhrietna leia lungril inhawina negative emotions hi ansang em em a hi hi FOMO anti chu a nih.
4. Digital a innghatna(dependence): Mihriem 100 a 34 pei (34%) hin minute 10 dan pei a facebook an en hlak. Smartphone hmangtuhai laia 80% in zingkara anthaw hmasatak chu phone hawng a ni tlangpui a, phone boa um inlau/harsa (hi hi nomophobia antih) ti hi 60% ei tling phak tah. Binghamton University in research a thawna a hmudan lem chun pasal nekin nuhmei hai hi mobile phone nasatakin an innghat zuola, maktakin nuhmei a run mek thu an hril. Lekha tiemna le inchukna dinga hmangtu ruok chu 100 a 20 chau anni thung.
5. Mihriem inlaichinna a suksiet: Internet hmangtuhai lai 31% hai hi an ruol le pai le sUnglekuo hai leh hun hmang nekin Social media haia hun an hmang nuom lem. Inhmatawna inbiek nekin sms,whatsapp, facebook, twitter, etc a inbiek, thu inthawtuo nuom hi 58% eini lem tah. Nu le Pa tamtak khawmin In pakhat cheng hmunkhat nihai sienkhawm digital hmangruo hmanga inbiektuo or thil indawn ei chang lem ta bawk. Hieng lei hin Mihriem inlaichinna Web of Social Life hi nasatakin a suksiet niin an hril chun inngainatna tak tak a tlahnuoi bawk.
Tamtak chun hieng hmangruohai lei hin inlaichinna le inkungkaina a siemṭhat ei lo ti thei, ani hrima andik a nih. Technology le inzawm hin mi tamtakin hun an hmang rawn ta lema, TV, Laptop le Mobile a hun hmang ral hi nitin hisap ta ang inla darkar tam fut a ni ding a nih. Tamtak chun ei mihriem chanpuihai le hun hmang nekin technology leh hun ei hung hmang rawn ta lem a nasatakin mihriem inlaichinna a suksiet anih (digital addiction statistics pt.no.4 en rawh). Inpan/inhmu loa rala inbiek le thu inthawnsawng ei thlang lem tah. Insunga cheng hmunkhat sungkuo tamtak khawm an mobile hai seng an them a, inbiek tlang, thu hriltlangna hai a thlawm diek dieka, family a khawm nasatakin inlaichinna a suksiet anih. Khawtlang nuna khawm nasataka kar mi siempektu anih. Addiction anga ei nei ta lei hin a ṭangkaina le hmangna ding ang taka hmang nekin a khakawk a tamlem hman hman tah.
6. Tharum insuona le vantlang tadinga sietna antlun:
Internet awlsam taka hmang zung zung thei ani ta leiin, a ch$ntaka inthawk a lientak chenin internet hi ei hmang deu thaw tah. Chun TV channel en senglo ei nei a, intin deu thawin ei nei ta a electric meivar hlak a \ha deu deu tah. Naupang le |halai tamtakin tharum insuona, inthatna, insuomna, indona, inrukna, inhlemna le dang danghai hi ei hmurawn em ema, nasatakin ei hringnuna bu a lo khuora mi a hne a, ei chungah thu a hung neia, a taka tharum insuona hi a tam deu deu. Film \halo tamtak hmu ding a uma, mihriem chakna suksuok theina (lust/fornication) hai leiin mi tamtak an fe suol ta hrim bawk. Ei rama ngei, ei hnama ngei inpawngnekna, insuolluina hai a tlung el chu anta hi!!! Hienghai popo hi digital addiction leia inṭan ani ti inla suol khernaw nih. Chun, Social Media a inbeina hin khakhawk tam tak a nei, hmaisana ei inti ngam naw/ei hril ngam naw hai dam hi intiemna nei der lo in thlum deu deu in natak si in ei suksuok/kapsuok mawl mawl a, a denglo ding tamtak a deng a, mi tamtak in an natpui bawk a, Khawtlang, Pawl le Ram le Hnam tadinga hrisello tak antlun hlak hrim a nih.
7. Social Media hin Digital Addiction antlun: ‘Mobile phone boa um’ ṭina (fear) hi nomophobia antia, hi nomophobia hi mitin ṭisim a ni deu tak. Sungkuo harsa te te khawmin ei insung inphunaw rak khawpin mobile ei nei fur tawl. Mobile ei ditna san chu Social media hai hmang nuom lei a ni dei tak. Phone call hi chu secondary chau anih.
Social Media Ethics: Ram ṭhenkhat a chun Code of Ethics, Code Preamble antih
1. Social Media, Golden Rule pawimawtak laia mi chu, mi’n I chungah thaw dinga ṭha I ti ang bawk midang chungah thaw rawh’ ti hi a nih. Mt.7:12 [Dàn le zawlneihai thu a fûn khawm vong a nih.]
2. Authenticity: (indikna, tak tak nina kengkaw) Social Media hmang thei ei ni chun indikna ei kengkaw ngei ngei ding a nih. M$ hlem, sawisak, vau nuomna leiin fake account hmang lo ding. Thil indik ngei a ni ti finfie hma chun post ngailo ding, source chingkuongtak reliable source a inthawk chau naw chu thawnlo ding.
3. Social Media a pawimaw chu Transparency (langtlang) hi a nih. Inthupna, Mani nina ni lo, Mani taksa pangai sukdanglam hai hi Socail Media Code of Ethics bawsietna a nih. Midanghai in anhlawkpui ding chau information share hlak rawh.
4. Social Media siem a nina san tak chu communication a nih. Chuleiin midang le inbiekpawna, inlaichinna siem, midang leh inpawna thatak siem hi ei thiltum tak ding a ni leiin hi sukhmelhem theitu hai chu thawn lo thawlo ding a nih.
5. Social media a thil post dinghai hrim hrim chun Journalist Ethics hi hriet ve a ha. Mithi thlalak fie kuong-a post siem dam, saruok thlalak suklang dam hi thawlo ding a nih.
Do’s and Don’ts tamtak a um a sienkhawm ei tarlang popo a inthawk ei ngaituo sunzawm el ding nisien ṭhang a tih.
Theological Response:
Ringtuhai hai hi Social Media (Social
Networking) a hin ei ṭhangve amani ei thaw ve hi a hrisel am? Thiemna le varna
hai hi Pathien a inthawk suok a nia, zalenna freedom le ditthlangna (will) ei
nei leiin a pawina a um der nawh. Chun, Khawvel in a hung phursuok ani leiin
Khawvela cheng ei ni sia, ei bansan thei le tlansan el thei bik a ni nawh. Brian Wassom, in khawvel in a phursuok changkangna laia Social Media
chungchanga, Isu’n ieng thu am post a ta? ti a ziek hi’, thu tamtak a hril.
1. Amiruokchu Tirko paula in Cor.10:31 a hril angin “ei fak khawmin ei dawn khawmin Pathien ropuina ding vawngin thaw ro” a ti hi ei hrietzing nuom a um. Pathienin dittlangna a mi pek hi ei hmangthiem nuom a um.
2. Social
media hi ringtuhai tadinga rawngbawlna (mission field) pawimaw tak a nih.
Evangelistic opportunities dinga hmang ṭangkai seng tum ding a nih. Thlaraua
dangchar hai (spiritual seekers) hai tadinga hmangruo ni tum ding.
3. Thil
reng reng chu chintawk (limit) a um vawnga, addiction a nei ruok chu thil\ha a
um der nawh. Addiction hi theologically unsound a nih.
4. Ei
hun tamtak ei khawralna a ei hmanga, Pathien neka ei ngaipawimaw pha pha
idolatry (milim biekna) in anchang hlak leiin Gadgets, Internet le Social media
hai hi milim biekna hmangruo ditum lo tak a ni leiin Pathien hlatna, suol hmangruo a ni thei leiin
hmangdan chintawk hriet a pawimaw hle.
5. Ringtu
kalchawina daltu in an chang thei Technology hmanga Pathienthu hrietna le
inchukna kawnga sin a thawhlawk em em a, a thatzie ziek ding tamtak a
um. Amiruokchu addiction leia ringna kalchawina a, siet letder na a ni thei
bawk. Technology leia hun tamtak ei khawralna dam, ei lungril mi kei penga
ngaituona dang dai a mi’n puttirna dam, Pathien le nitin a inpawlna
(fellowship) hmang ta neka technology le hun hmang el ta khawm ei tam em em. Ei Pathienthu chun ‘Kei naw chu Pathien danghai hrim i nei ding a ni
nawh, milem bie naw…’ (Exodus 20:3ff) ei khawvel ei hang en a technology hi
Pathien anga ei biek el am anta aw ti theiin a um. Biekina hai khawm Pathienthu
nek a whatsapp, facebook, instagram le thildang dangin a mi chawkbuoi hai eini
el ta am aw!!! Ṭhalaihai a bikin eiin enṭhat le eiin ennawn a va ṭul deh.
Technology hi Pathien neka ei ngaipawimaw ani chun a va pawi awm de aw…
Technology leia hun ei khawral hi a nasa hle a nih.
What Would Jesus Post?: Seven Principles Christians Should Follow in Social Media by Brian Wassom tiem ngei ding a nih.
Thukharna:
Social Media ṭangkaina le a pawimaw chu tamtak a um a, hrilkim els eng ni naw nih. Hieng laizing hin sietpuina tamtak a um bawk. Chuleiin, Filtering Toxic from Social media, Social media a sietpui thei ding thil popo thlitfai hi a pawimawtak. Chun, Social Media Ethics hai hi hriet le zawm ngei ding a nih. Social Media a hun hmang rawn taluo hrim hrim a \hawnaw ti hrezingin, thiem taka hmang ding Moderation use of Social media hi a himtak in a hriseltak ti hi hriet tlat ding. |halaihai hin Digital hi sietpui lo a, hlawk taka hmang ding le Pathienin thiemna, varna, remhrietna le thilthawtheina insangtak ami pek hi hmangsuol loa indiktaka hmang tum seng ei tieu. Technology is the god of modern day (Tulai khawvela technology hi pathien anih) ti dam hi p^ngzat a um ngawt el; ei rama khawm, hi thlipui hin a mi hung nuoi mek chu anta fimkhur taka kal ei chawi nuom a um. Hmangsuol le sietna intluntirtu ni loa ṭangkai taka hmanga, hrietna var inphumruk hai chosuokna lem a, hieng hmasawnna hmangruohai a hin Pathien a um anih (God is in the machine, God is in Cyberspace God is in Social Media) ti lem thei dingin \hang la sau sau lem ei tiu.